7 ΑΠΟΡΙΕΣ σ' ένα nerd γεωπολιτικής για την τρέχουσα κρίση

7 ΑΠΟΡΙΕΣ σ' ένα nerd γεωπολιτικής για την τρέχουσα κρίση

7 ΑΠΟΡΙΕΣ σ' ένα nerd γεωπολιτικής για την τρέχουσα κρίση
«Η Κύπρος οφείλει να αποφύγει μια διαδικασία ιδεολογικοποίησης της αντιπαράθεσης Δύσης-Ρωσίας»

Πέρα από την περισσότερο νυχτερινή συμμετοχή του στην AVANT GARDE μετά ουισκίου και κούννας, η εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και πολυσχιδής προσωπικότητα που ακούει στο ονοματέπωνυμο Γιάννης Ιωάννου είναι από τα ελάχιστα άτομα που γνωρίζω με τόσο εμβριθείς και συχνά εγκυκλοπαιδικές γνώσεις σε ζητήματα γεωπολιτικής, γεωστρατηγικής και Μέσης Ανατολής. Με αφορμή τις τρέχουσες εξελίξεις στη Συρία, μας απαντά σε 7 απορίες ως Αναλυτής στη Διπλωματική Ακαδημία του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και πολιτικός συντάκτης στην εφημερίδα Πολίτης, τη στήλη του οποίου μπορείς να διαβάζεις ανά τακτά χρονικά διαστήματα οπότε και ανανεώνεται (link.

οι σύγχρονες διεθνείς σχέσεις και εξελίξεις δεν θυμίζουν την απολυτότητα του Ψυχρού Πολέμου

  1. Καλό μεσημέρι Τζον, είναι η κορύφωση της κρίσης μεταξύ των Μεγάλων «ένας νέος Ψυχρός Πόλεμος»;

H κρίση Δύσης - Ρωσίας μετά την Ουκρανία το 2014, το συριακό θέατρο μετά την επέμβαση των Ρώσων τον Σεπτέμβριο του 2015 και οι πρόσφατες απελάσεις διπλωματών (μια πάγια ψυχροπολεμική τακτική) στον απόηχο της υπόθεσης Σκριπάλ, θυμίζουν έντονα την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου και σε μεγάλο βαθμό κάνουν πολλούς θεωρητικούς να μιλούν για μια νέου είδους ψυχροπολεμική αναμέτρηση στο διεθνές σύστημα.

Ωστόσο, οι σύγχρονες διεθνές σχέσεις και το πώς οι εξελίξεις ανά το παγκόσμιο λαμβάνουν χώρα δεν θυμίζουν την απολυτότητα του Ψυχρού Πολέμου. Την περίοδο 1945-1989, επικράτησε ο απόλυτος διπολισμός και κανείς εκ των δύο κύριων δρώντων, ΗΠΑ και Σοβιετική Ένωσης, δεν συμβιβάζονταν με κάτι λιγότερο από την απόλυτη επικράτηση έναντι του αντιπάλου. Τα απομεινάρια αυτής της αναμέτρησης παραμένουν στο σύγχρονο διεθνές σύστημα ως ιδεολογικές αποτυπώσεις μιας ολιστικής αναμέτρησης, ωστόσο οι ΗΠΑ δεν είναι όσο ισχυρές υπήρξαν στο παρελθόν. Η Ρωσία παραμένει εξαιρετικά εύθραυστη και η άνοδος της Κίνας, μη κυβερνητικών δρώντων αλλά και περιφερειακών κρατών καθιστούν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά διαμόρφωσης των διεθνών εξελίξεων «μετα-ψυχροπολεμικά».

Το Συριακό μάλιστα απέδειξε έντονα πως τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ρωσία δεν μπορούν να ελέγξουν, με απόλυτους όρους, την έκβαση αυτού του κατακερματισμένου πολέμου. Συνεπώς η περιγραφή των διεθνών εξελίξεων με όρους ενός «νέου Ψυχρού Πολέμου» καθίσταται, τουλάχιστον θεωρητικά και επιστημονικά, μια περιπτωσιολογία lazy thinking. Κυρίως σε επίπεδο ορισμών κι ορολογίας.

  1. Mε δεδομένη τη δεδηλωμένη συμμετοχή των Bρετανών στις επιχειρήσεις, ποια η θέση της Kύπρου ένεκα των βάσεων;

Από την πρώτη κρίση στο Σουέζ μέχρι τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1967 ή τους πολέμους στο Ιράκ (τη δεκαετία του ’90 και το 2003) η συμμετοχή των βρετανικών βάσεων επί κυπριακού εδάφους σε επιχειρησιακό ή υποστηρικτικό ρόλο της Δύσης στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής υπήρξε δεδομένη. Η θέση της Κυπριακής Δημοκρατίας επί τούτου αποτελεί εξ’ ορισμού ένα ζήτημα που χρήζει προσεκτικής μελέτης σε επίπεδο λήψης αποφάσεων εξωτερικής πολιτικής, διπλωματικής ισορροπίας στον άξονα των σχέσεων Κύπρου - Ρωσίας, διμερών σχέσεων Κύπρου - Ηνωμένου Βασιλείου και Κύπρου - Δύσης/ΕΕ αλλά και πρόσληψης σε επίπεδο δημόσιας σφαίρας και δημοσιογραφικής κάλυψης δεδομένων των ιδιαιτεροτήτων που συναντά κανείς στη Κύπρο (μέλος της ΕΕ αλλά όχι του ΝΑΤΟ, ιδιαιτερότητα της τουρκικής κατοχής κοκ).

Αυτό που πρέπει να τονίσουμε είναι ότι στην τρέχουσα κρίση οι βρετανικές βάσεις στην Κύπρο δεν θα αποτελούν το κατεξοχήν εφαλτήριο για ένα πλήγμα στη Συρία με φόντο τη χρήση χημικών όπλων από το καθεστώς Άσαντ. Η Κυπριακή Δημοκρατία ωστόσο οφείλει να λαμβάνει υπόψη της, πρωτίστως, παράγοντες ασφάλειας λόγω της γειτνίασης με τη Συρία και την ευρύτερη περιοχή και σε κάθε περίπτωση, θεσμικά αλλά και στρατηγικά, να κεφαλαιοποιεί με αποτελεσματικότητα τον στρατηγικό ρόλο που διατηρεί, και λόγω των βάσεων, στην περιοχή. Συνεπώς η θέση της Κύπρου αναφορικά με τις βρετανικές βάσεις πρέπει να γίνεται αντιληπτή ως ένα ζήτημα στρατηγικής λήψης αποφάσεων και σοβαρής διπλωματίας και όχι σαν μια ιδεολογική αντιπαράθεση ψυχροπολεμικής φύσης.

Ζητούμενο είναι να αποφευχθεί μια κατάσταση πραγμάτων όπου ένα στρατηγικό όπλο θα βρεθεί στα χέρια ενός μη κρατικού δρώντα όπως ένα τρομοκρατικό δίκτυο ή ένα κράτος - παρίας

  1. Ποιος ο ρόλος των πολιτικών προσωπικοτήτων στην κρίση και στην προκειμένη των Ντόναλτ και Βλαδιμίρ; Θα ανησυχούσαμε λιγότερο αν στην εξουσία βρίσκονταν δύο πιο ειρηνοποιοί ηγέτες;

Η αντιπαράθεση Τραμπ - Πούτιν αποκρυσταλλώνει την ποιότητα της ηγεσίας των δύο αυτών πολιτικών ανδρών αλλά και τις ιδεολογικές τους ρίζες. Ο Τραμπ θυμίζει έναν κλασικό, όπως αποκαλούμε στην αμερικανική παράδοση, “Jacksonian” Πρόεδρο με τον λαϊκισμό του να θυμίζει έντονα τις ιδεολογικές παρακαταθήκες του 7ου Αμερικανού Προέδρου, Andrew Jackson –δηλ. μια προσέγγιση στις διεθνές σχέσεις μακριά από την παράδοση του Hamilton ή του Wilson.

Στον αντίποδα ο Πούτιν πατάει στην αντίληψη εκείνη των Ρώσων που είδαν την Σοβιετική Ένωση να καταρρέει και τον Μπορίς Γέλτσιν να αποτελεί τον υπεύθυνο για την απόλυτη παρακμή της χώρας έναντι της Δύσης στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Συνεπώς απολαμβάνει τον σεβασμό ενός ισχυρού statesman, στο εσωτερικό, που μπορεί να προσδώσει μέσω της συνεχούς ενόχλησης της Δύσης την παλιά σοβιετική αίγλη στη σύγχρονη Ρωσία.

Το πρόβλημα ωστόσο μεταξύ Ρωσίας και Δύσης πηγαίνει πέραν της «διπλωματίας του Twitter» του Προέδρου Τραμπ ή των φωτογραφιών του Πούτιν να ποζάρει με τίγρεις γυμνόστηθος. Και η συνεχιζόμενη άνοδος της Κίνας με κάνει να πιστεύω πως σε λίγες δεκαετίες ΗΠΑ και Ρωσία οφείλουν να επαναπροσδιορίσουν τις σχέσεις τους.

  1. Μπορεί να υπάρξει ποτέ τελεσίδικη άρση της κούρσας εξοπλισμών; Υπάρχει διέξοδος;

Μπορεί να υπάρξει και ο ενδεδειγμένος τρόπος είναι η Διπλωματία. Το είδαμε καθ’ όλη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου με τις συμφωνίες START I και START II για τη μείωση των στρατηγικών όπλων μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας να αποτελούν το απαύγασμα πολλών χρόνων συνομιλιών, αλλά και με τη λεγόμενη New START το 2010. Ωστόσο η σύγχρονη βιομηχανία όπλων, και το βλέπουμε έντονα στα οπλικά συστήματα που χρησιμοποιήθηκαν στη Συρία σε επτά χρόνια πολέμου, έχει αλλάξει άρδην και κινείται πέραν των στρατηγικών βαλλιστικών όπλων. Το ζητούμενο κάθε φορά είναι η ισορροπία σε ένα αποτελεσματικό σύστημα όπως αυτό του Ψυχρού Πολέμου όπου η κούρσα των εξοπλισμών προσέθετε υπεραξία στην τεχνολογική έρευνα και καινοτομία πέραν των σεναρίων του απόλυτου τρόμου και της καταστροφής.

Θεωρώ συνεπώς πως το ζήτημα δεν είναι η οριστική («τελεσίδικη») άρση αυτής της κούρσας αλλά μια προσέγγιση ισορροπίας μεταξύ των διεθνών δρώντων έτσι ώστε να αποφευχθεί μια κατάσταση πραγμάτων όπου ένα στρατηγικό όπλο δεν θα βρεθεί πχ στα χέρια ενός μη κρατικού δρώντα όπως λχ ένα τρομοκρατικό δίκτυο ή σε ένα κράτος - παρία.

Αν τσακωνόμαστε αντιλαμβανόμενοι την τρέχουσα κρίση με όρους αντι-αμερικανισμού ή αντι-ρωσισμού θα χάσουμε το δάσος για το δέντρο

  1. Ποιες θεωρείς πως είναι οι ιδεοληψίες που ως Κύπρος τουλάχιστον καλό είναι στην παρούσα συγκυρία να αποφύγουμε;

Όπως ανέφερα και νωρίτερα η Κύπρος οφείλει, λόγω των εξελίξεων στο Συριακό, να αποφύγει μια διαδικασία ιδεολογικοποίησης της αντιπαράθεσης Δύσης-Ρωσίας. Η Κύπρος αποτελεί το κλειδί για την μετάβαση της ΕΕ στην Μέση Ανατολή μιας και είναι η χώρα με τα ανατολικότερα σύνορα της ΕΕ. Αν αντιληφθούμε αυτό το πράγμα σε θεσμικό, πολιτισμικό και ιστορικό πλαίσιο θα προσθέσουμε τρομερή υπεραξία στην τρέχουσα διπλωματική μας προσέγγιση αλλά και στην θέσπιση της εξωτερικής μας πολιτικής. Είτε το θέλουμε είτε όχι γεωγραφικά βρισκόμαστε λίγα λεπτά από τις ακτές της Τουρκίας και μόνο 60χλμ μακριά από την Συρία. Επίσης απαιτείται ψυχραιμία.

Η Κυπριακή Δημοκρατία οφείλει να αξιοποιήσει τους σοβαρούς επιστήμονες που διαθέτει σε ζητήματα Τουρκίας, Μέσης Ανατολής, τρομοκρατίας χωρίς κομματικές προτιμήσεις. Πρέπει επίσης η κοινή γνώμη να φιλτράρει την κακής ποιότητας δημοσιογραφία και την κακής ποιότητας «γεωπολιτική ανάλυση». Αν τσακωνόμαστε αντιλαμβανόμενοι την τρέχουσα κρίση με όρους αντι-αμερικανισμού ή αντι-ρωσισμού θα χάσουμε, οπωσδήποτε, το δάσος για το δέντρο…

  1. Τελευταίως πληθαίνουν οι κριτικές φωνές για τον βαθμό εισροής της ρωσικής soft power στην Κύπρο. Ποια ενδείκνυται να είναι η στάση μας;

Η στάση μας απέναντι σε οποιαδήποτε απόπειρα εισροής soft power στη Κύπρο πρέπει να είναι μια ουσιαστική στάση αρχών και ισορροπίας. Η Κύπρος διατηρεί άριστες σχέσεις με την Ρωσία και την Κίνα, το Ισραήλ και σειρά χωρών του αραβομουσουλμανικού κόσμου και παράλληλα είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το 2004. Στο τελευταίο στοιχείο ενυπάρχει και η ουσία της στάσης που η Κύπρος οφείλει να τηρεί δεδομένου του γεγονότος ότι το Κυπριακό, ως πρόβλημα διεθνών σχέσεων, παραμένει άλυτο. Η στάση αρχών οφείλει να αποτυπώνεται σε μια θεσμικά συγκροτημένη εξωτερική πολιτική όπου το σταθμισμένο εθνικό συμφέρον της Κυπριακής Δημοκρατίας θα αποτελεί και συμφέρον της ΕΕ και θα παραμένει ορισμένο με τρόπο που δεν θα είναι συγκυριακός αναφορικά με τις ρωσοκυπριακές ή άλλες σχέσεις.

Το ζητούμενο συνεπώς εδώ δεν είναι μόνον η ιδέα ως “concept” αλλά και η αυστηρή συνέπεια και ο επαγγελματισμός που οφείλει να διακρίνει τους διαμορφωτές αυτού που στις διεθνείς σχέσεις ορίζουμε ως foreign policy making & implementation. H στάση μας επίσης οφείλει να λαμβάνει υπόψη και άλλα ποιοτικά χαρακτηριστικά: Τόλμη που να απορρέει από την πλήρη κατανόηση του διεθνούς περιβάλλοντος, μακροπρόθεσμους σχεδιασμούς και, το ξανατονίζω, αξιοποίηση των καλύτερων experts που διαθέτει το νησί πέραν των κομματικών προτιμήσεων.

  1. Ίσως να μην είναι της παρούσης αλλά με δεδομένο τον ιδιότυπο πλην όμως υπαρκτό διπολισμό που επανεμφανίζεται μεταξύ Ρωσίας και Δύσης, διακρίνεις να αχνοφαίνονται καθόλου εμπόδια στην ομαλή συνέχιση του οικονομικού μοντέλου που ως κράτος - μέλος της ΕΕ έχουμε επιλέξει να ακολουθήσουμε με τις golden visas σε πρώην Σοβιετικούς ολιγάρχες;

Αναφορικά με τις golden visas πρέπει να λάβουμε υπόψη τρεις παράγοντες. Τον τρόπο με τον οποίο προχωρούμε στην διαδικασία σε σχέση με την πρακτική άλλων, κυρίως, ευρωπαϊκών χωρών. Την διαφάνεια της διαδικασίας και τέλος αν, ως οικονομικό μοντέλο, είναι βιώσιμο. Έχω την αίσθηση ότι ο νέος αυτός διπολισμός που αναφέρεται στο ερώτημα δεν θα επηρεάσει αισθητά την παραχώρηση κυπριακών διαβατηρίων σε πολίτες τρίτων χωρών. Ωστόσο αυτή η πολιτική δεν πρέπει να ιδωθεί αποκλειστικά ως το βασικό στοιχείο του οικονομικού μοντέλου της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στο τέλος της ημέρας, χρειαζόμαστε περισσότερη έρευνα και καινοτομία σε διάφορους τομείς, περαιτέρω αναβάθμιση των πανεπιστημίων μας, ισχυρότερη ναυτιλία και ποιοτικότερο τουρισμό.

Loader